جنگنده یاک-۱۳۰، جنگنده آموزشی رزمی پیشرفته روسی، به تازگی در اولین حضور عملیاتی خود در ایران، در یک رزمایش مشترک با جنگنده‌های رهگیر میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا)، موفق به انهدام یک پهپاد شد.
این جنگنده در شهریور ماه سال ۱۴۰۲ به منظور آموزش خلبانان نیروی هوایی ارتش وارد ناوگان نهاجا شده و در حال حاضر در پایگاه هشتم شکاری شهید بابایی اصفهان مستقر است و برای آموزش خلبانان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ورود یاک-۱۳۰ به ناوگان هوایی ارتش، گامی مهم در جهت آشنایی خلبانان ایرانی با جنگنده‌های مدرن، به ویژه جنگنده‌های روسی محسوب می‌شود و می‌تواند زمینه‌ساز تحویل جنگنده‌های پیشرفته‌تری مانند سوخو-۳۰ و سوخو-۳۵ به نیروی هوایی ارتش باشد.
جنگنده یاک-۱۳۰ چیست؟
یاک-۱۳۰ یک جت دو سرنشینه آموزشی رزمی مادون صوت است که در ابتدا به عنوان یک هواپیمای آموزشی پیشرفته برای خلبانان جنگنده‌های نسل 4+ و نسل پنجم طراحی شده بود. با این حال، به دلیل قابلیت حمل مهمات و سیستم‌های تسلیحاتی، به عنوان یک جنگنده تهاجمی سبک نیز به کار می‌رود.
ویژگی‌های کلیدی جنگنده یاک-۱۳۰:
- نقش دوگانه: یاک-۱۳۰ علاوه بر ایفای نقش آموزشی، توانایی شرکت در عملیات‌های پشتیبانی نزدیک هوایی و رزمی را نیز دارد.
- آموزش پیشرفته: این جنگنده برای آموزش خلبانان جهت پرواز با جنگنده‌های نسل ۴ و بالاتر از جمله سوخو-۳۵ و سوخو-۵۷ طراحی شده است.
- سابقه خدمت: یاک-۱۳۰ از سال ۲۰۱۱ به طور رسمی وارد خدمت شده و علاوه بر روسیه، در کشورهای دیگری مانند الجزایر، ویتنام و سوریه نیز به کار گرفته شده است.
- مشخصات فنی:
- بدنه: دو سرنشینه، ساخته شده از آلومینیوم و مواد کامپوزیتی.
- تسلیحات: قابلیت حمل تا ۳ تن مهمات شامل انواع بمب‌ها، راکت‌ها، موشک‌های هدایت‌شونده (خا-۲۹ و آر-۷۳)، غلاف توپ ۲۳ میلی‌متری و غلاف‌های جنگ الکترونیک در ۱۰ جایگاه حمل سلاح.
- برد عملیاتی: ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر (قابل افزایش با مخازن سوخت خارجی).
- پیشرانه: دو موتور توربوفن AL-222-25 با قابلیت ارتقا به AL-222-28.
- عملکرد: حداکثر ارتفاع پرواز ۱۲ کیلومتر، حداکثر سرعت ۱۰۵۰ کیلومتر بر ساعت، سرعت کروز ۸۰۰ کیلومتر بر ساعت.
- کابین خلبان: مجهز به صندلی‌های پرتاب K-36، سه نمایشگر دیجیتال رنگی و نمایشگر HUD برای خلبان جلو.
- رادار: رادار OSA با قابلیت رهگیری ۸ هدف و درگیری همزمان با ۲ هدف و برد کشف ۶۰ کیلومتر، با توانایی درگیری با اهداف دریایی.
- ناوبری: سامانه‌های موقعیت‌یاب گلوناس (نسخه‌های روسی) و GPS (نسخه‌های صادراتی).
جنگنده یاک-۱۳۰ یک جت آموزشی رزمی پیشرفته روسی است که توسط شرکت یاکوولف طراحی و تولید شده است. در اینجا اطلاعاتی در مورد این جنگنده، اطلاعات عملیاتی و نحوه کار آن آورده شده است:
اطلاعات عملیاتی:
- نقش اصلی: آموزش خلبانان برای جنگنده‌های پیشرفته مانند سوخو-۳۰، میگ-۲۹، میراژ، اف-۱۵، اف-۱۶، یوروفایتر و اف-۲۲ و اف-۳۵.
- نقش ثانویه: تهاجم سبک و شناسایی.
- حداکثر وزن مهمات: ۳۰۰۰ کیلوگرم.
- تعداد جایگاه‌های حمل سلاح: ۹ جایگاه (زیر بال‌ها و بدنه).
- تسلیحات:
- موشک‌های هوا به هوا R-73
- موشک‌های ضد کشتی
- غلاف‌های توپ ۲۳ میلی‌متری یا ۳۰ میلی‌متری
- غلاف‌های شناسایی
- غلاف‌های جنگ الکترونیک
- رادار: رادار OSA با قابلیت رهگیری ۸ هدف و درگیری همزمان با ۲ هدف، و برد کشف ۶۰ کیلومتر. این رادار همچنین توانایی درگیری با اهداف دریایی را دارد.
- سیستم ناوبری: سامانه‌های موقعیت‌یاب گلوناس (برای نسخه‌های روسی) و GPS (برای نسخه‌های صادراتی).
- موتور: دو موتور توربوجت AI-222-25 با توان ۲۵۰۰ کیلوگرم رانش هر کدام.
- حداکثر سرعت: ۱۰۶۰ کیلومتر در ساعت.
- برد: ۱۶۰۰ کیلومتر (۲۱۰۰ کیلومتر با دو مخزن سوخت خارجی).
- سقف پرواز: ۱۲۵۰۰ متر.
- مداومت پروازی: ۳ ساعت (با دو مخزن سوخت خارجی).
- قابلیت برخاست و فرود: قابلیت استفاده از باندهای کوتاه و فرودگاه‌های آماده نشده.
- مانورپذیری: قابلیت انجام مانورهای پروازی جنگنده‌های مدرن با تحمل بار g +8/-3.
نحوه کار:
یاک-۱۳۰ دارای ویژگی‌ها و سیستم‌های پیشرفته‌ای است که عملکرد آن را به عنوان یک هواپیمای آموزشی و رزمی کارآمد تضمین می‌کند:
- پیکربندی آیرودینامیکی پیشرفته: بال‌های جاروب شده با امتداد ریشه بال و فلپ‌های لبه حمله، و همچنین دم عمودی که نسبت به تثبیت‌کننده تمام متحرک به جلو منتقل شده، باعث ایجاد ویژگی‌های عالی برخاست و فرود و مانورپذیری بالا می‌شود.
- سیستم کنترل پرواز Fly-by-Wire چهارگانه: این سیستم امکان شبیه‌سازی ویژگی‌های پایداری و کنترل‌پذیری جنگنده‌های مختلف را فراهم می‌کند و ایمنی پرواز را افزایش می‌دهد.
- مجموعه آموزشی رزمی: این مجموعه شامل سیستم‌های شبیه‌سازی و شلیک واقعی موشک‌های هوا به هوا و هوا به سطح، بمب‌اندازی، شلیک توپ و سیستم‌های حفاظت از خود است.
- مجهز به ترمز هوایی: ترمز هوایی که بر روی بدنه و نزدیک دم عمودی قرار دارد، به کاهش سرعت هواپیما در هنگام فرود و مانورهای هوایی کمک می‌کند.
- مقاومت در برابر ورود اجسام خارجی (FOD): ورودی‌های هوای موتور مجهز به دستگاه‌هایی هستند که از ورود اجسام خارجی به موتور جلوگیری می‌کنند، که این امر امکان استفاده از فرودگاه‌های آماده نشده را فراهم می‌سازد.
به طور خلاصه، یاک-۱۳۰ یک هواپیمای آموزشی رزمی چند منظوره است که برای آموزش خلبانان جنگنده‌های مدرن و انجام ماموریت‌های تهاجمی سبک طراحی شده است. این جنگنده با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و قابلیت‌های عملیاتی متنوع، نقش مهمی در نیروی هوایی کشورهای مختلف ایفا می‌کند.
اهمیت ورود یاک-۱۳۰ به ایران:
تجهیز نیروی هوایی ارتش به جنگنده‌هایی مانند یاک-۱۳۰، گامی مهم در جهت تقویت توان رزمی هوایی کشور و رفع نیازهای نیروهای مسلح به تجهیزات پیشرفته محسوب می‌شود. آموزش خلبانان با این جنگنده، قابلیت اجرای عملیات‌های رزمی با این هواپیما را برای نیروی هوایی ارتش به ارمغان آورده است که در رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۳ به نمایش گذاشته شد.
